Kiszonka to podstawowa pasza objętościowa w żywieniu bydła. Jej jakość wpływa w ogromnym stopniu na zdrowotność, wydajność i przyrosty pogłowia. Dlatego ważne jest jej właściwe przygotowanie i zabezpieczenie przed popsuciem, tak aby zminimalizować straty suchej masy. Od jakości i wartości pokarmowej skarmianych kiszonek będzie zależał udział pasz treściwych w dawce. Stosowanie w żywieniu krów kiszonek o niskiej wartości pokarmowej powoduje, iż niezbędne jest podwyższenie udziału pasz treściwych w dawce, co podnosi koszt jednostkowy produkcji mleka oraz zwiększa ryzyko wystąpienia kwasicy i przemieszczenia trawieńca.
Straty w suchej masie SM pomiędzy pokosami a zimowym skarmianiem to główny problem, z którym muszą zmierzyć się rolnicy korzystający z pasz zakiszanych bele. Pewien procent strat jest nieunikniony, jednakże poprzez stosowanie kilku prostych kroków można znacznie zminimalizować psucie się paszy. Jest wiele przyczyn utraty wartości suchej masy w kiszonce. Podczas badań przeprowadzonych w Niemczech (Zimmer) przebadano 504 gospodarstwa, w których straty dochodziły do 25-70% wartości suchej masy. Podobne badania przeprowadzone w Wielkiej Brytanii (ADAS) wykazały straty wykazały straty w:
• paszy zakiszanej w belach: 0.2-8%
• kiszonce z kukurydzy: 15-30%
• Kiszonce z czerwonej koniczyny: 4-14%
Straty w zawartości suchej masy SM mogą zdarzyć się na każdym etapie zakiszania oraz skarmiania. Niektóre ze strat są nie do uniknięcia, ale dzięki właściwemu zarządzaniu mogą być zminimalizowane. Inne mogą być zupełnie wyeliminowane poprzez zastosowanie dobrych praktyk w zakiszaniu. (Tabela 1)
Strata w zawartości suchej masy ma również bezpośrednie przełożenie na straty finansowe rolników. Jeśli przyjmiemy 20% spadek zawartości suchej masy w kiszonce, która została wyprodukowana z 1000 ton zielonki o zawartości SM 25%, wówczas straty w zakiszonej paszy sięgną 50 ton. Jeśli przyjmiemy, ze tona kosztuje 120 zł, to całkowita strata finansowa przy tym pokosie wyniesie 6000 zł. Zminimalizowanie strat w suchej masie jest więc bardziej efektywnym ekonomicznie rozwiązaniem.
Tabela 1 – Proces oraz przyczyny strat w suchej masie
PROCES | KLASYFIKACJA | PRZYCZYNA |
Oddychanie roślin | nieuniknione | Enzymy roślinne |
Fermentacja | nieuniknione | Pożyteczne mikrooragnizmy |
Zbyt duża wilgotność lub nadmierne przesuszenie plonu | do uniknięcia | Niska zawartość SM, złe metody zakiszania |
Wtórna fermnetacja | Do uniknięcia | Niepożądane mikroorganizmy, zanieczyszczenie glebą, niska jakość upraw |
Przenikanie powietrza do silosu | Do uniknięcia | Prasowanie, stopień rozdrobnienia, prędkość zawijania, umieszczania w silosie
|
Tlenowe psucie się paszy podczas skarmiania
| Do uniknięcia | Jak powyżej, ważna jest szczelności folii lub silosów, prędkość skarmiania.
|
Kolejnym czynnikiem, które wpływa na jakość kiszonki jest ewentualna obecność pleśni na powierzchni beli. Występowanie pleśni oznacza nie tylko straty w zawartości suchej masy, ale przede wszystkim niższą zawartość substancji odżywczych w paszy. Ponadto kiszonka skażona pleśnią może powodować choroby bydła spowodowane toksynami wytwarzanymi przez grzyby oraz bardzo często współwystępującymi z nimi, bakteriami Listeria.
Przyczyny pleśnienia kiszonki to:
1. Rośliny uprawiane pod kiszonkę są zaatakowane pleśniakami, ze względu na nieodpowiednią wysokość koszenia. Zarodniki grzybów są powszechne w każdym środowisku, dlatego ich całkowite wyeliminowanie jest niemożliwe. Istnieje jednak szereg sposobów na zminimalizowanie ich zawartości w plonach.
2. Tlen MUSI być usunięty z beli. Całkowite usunięcie tlenu oraz utrzymanie atmosfery beztlenowej jest zalecane i możliwe do osiągnięcia.
Każde przerwanie folii zabezpieczającej baloty niestety jest bardzo szkodliwe dla jakości kiszonki i prowadzi do powstawania pleśni. Jak wyliczyli naukowcy z Instytutu Teagasc w Irlandii jeden otwór wielkości 24 mm może spowodować aż 33% stratę kiszonki czyli może okazać się, że z 70t kiszonki, aż 20t nie będzie nadawało się do dalszego skarmiania. A to już są konkretne pieniądze, bo ponad 1000 PLN. A jeśli spojrzymy na zdrowie i stan inwentarza żywego te koszty mogą okazać się jeszcze większe.
Aby właściwie zabezpieczyć baloty powinno się stosować minimalnie 4 warstwy folii, jednak aby zwiększyć zabezpieczenie przed przerwaniem i zanieczyszczeniem tlenem eksperci zalecają 6 warstw. W Polsce wielu rolników ze względów ekonomicznych wybiera cztery warstwy. Jednak ten koszt dwóch dodatkowych warstw, jeśli weźmiemy po uwagę ryzyko zniszczenia, nie jest tak duży – w przypadku jednej beli różnica pomiędzy 4 a sześcioma warstwami to jedynie 3 PLN (mniej niż 1 Euro)
Praktyczne metody redukcji pleśni
- Usuń martwe szczątki roślin z pola:
a) Przed początkiem sezonu upewnij się, ze pole zostało nisko skoszone poprzedniej jesieni/zimy, w celu usunięcia martwej materii roślinnej.
b) Po pokosach często część roślin pozostaje nieskoszona. Są to zazwyczaj miejsca, w które nie dotarła kosiarka lub, w których trawa położyła się. Ważne jest aby usunąć takie pozostałości. Jeśli pozostawimy rośliny na polu, zgniją co doprowadzi do namnażania się szkodliwych bakterii, drożdżaków oraz pleśni w okresie kolejnych pokosów.
2. Zminimalizuj zanieczyszczenie paszy glebą – każdy gram ziemi zawiera miliony zarodników grzybów:
a) Kontroluj kretowiska zimą i bronuj pole, żeby wyrównać wszelkie nierówności.
b) Koś plon na odpowiedniej wysokości, pomiędzy 6 i 9 cm.
c) Upewnij się, że brony i grabie ustawione są „na sztywno”.
3. Koś plon w optymalnym stadium wzrostu, kiedy nie ma na nim jeszcze obumarłych części:
a) Unikaj koszenia w warunkach kiedy prawdopodobne jest że plon będzie mokry. Wówczas dużo łatwiej o zanieczyszczenia paszy ziemią.
b) Obumarłe części roślin to doskonalą pożywka dla pleśni. Jej dostatek powoduje szybki wykwit pleśniaków .
4. Susz zielonkę szybko, trawa powinna suszyć się 24h, a rośliny motylkowe 48h. Badania dowiodły, ze ilość zarodników grzybów zwiększa się 1000 krotnie w suszącej się kiszonce. Tej sytuacji może zapobiec rozrzucenie kiszonki bezpośrednio po cięciu, ponieważ plon schnie wówczas znacznie szybciej. Błędem jest pozostawianie zielonki w wąskich, grubych rzędach.
5. Należy rozdrabniać zielonkę w zależności od wytycznych dla danego gatunku. Przy produkcji bel używaj rozdrabniającej belownicy. Rozdrabnianie kiszonki wpływa na zwiększenie gęstości paszy w beli i zmniejszenie zawartości tlenu.
6. Używaj dodatków do zakiszania. Wzmagają one zawartość bakterii przyczyniających się do fermentacji, obniżają pH wewnątrz beli/silosu.
7. Uszczelnij silos jak najszybciej po wypełnieniu. Bele powinny być uszczelnione w ciągu dwóch godzin od zawinięcia. Ważne jest aby folia była dobrej jakości.
8. Bele powinny być zawijane w miejscu późniejszego składowania, co pozwala uniknąć strat spowodowanych mechanicznym uszkodzeniem folii.
9. Zabezpiecz baloty w miejscu magazynowania. Używaj siatki do ochrony przed ptakami i gryzoniami, które mogą przedziurawić folię, co pozwoli na dostanie się powietrza do wnętrza beli.
O Dow
Dow łączy ogromne możliwości nauki i technologii z „Pierwiastkiem ludzkim”. Celem tego połączenia jest niezmienne podnoszenie jakości jego elementów, niezbędne do osiągnięcia postępu. Spółka łączy dziedzinę chemii i innowacyjność z zasadami trwałości, które pomogą zaradzić wielu problemom stanowiącym wielkie wyzwanie dla świata, takim jak zapotrzebowanie na czystą wodę, wytwarzanie energii odnawialnej i oszczędzanie energii oraz zwiększanie produktywności rolnictwa. Zróżnicowana oferta produktów Dow – specjalistycznej chemii, materiałów zaawansowanych, produktów ochrony roślin i tworzyw sztucznych, będąca jedną z najlepszych w branży, zapewnia szeroki zakres produktów i rozwiązań technologicznych dla klientów w około 160 krajach, w szybko rozwijających się sektorach, takich jak elektronika, woda, energia, powłoki i rolnictwo. W 2011 roku Dow wykazywał roczną sprzedaż $60 miliardów i zatrudniał na całym świecie około 52 000 pracowników. Powyżej 5 000 produktów firmy jest produkowanych w 197 zakładach w 36 krajach na całym świecie. O ile nie określono inaczej, stosowane poniżej określenia „Dow” i „Firma” oznaczają koncern The Dow Chemical Company oraz jego skonsolidowane jednostki zależne. Więcej informacji o Dow można znaleźć na stronie www.dow.com .
